Cụm từ “hướng nghiệp” có lẽ không còn xa lạ với bất cứ phụ huynh nào, đặc biệt là trong giai đoạn bùng nổ thông tin về nhu cầu nhân lực và hệ thống ngành nghề như hiện nay. Ban đầu, hướng nghiệp được hiểu là quá trình xác định nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích của mỗi cá nhân, nhưng dần dần giới nghiên cứu khẳng định thêm hướng nghiệp không chỉ phù hợp với lợi thế của mỗi cá nhân mà còn phải phù hợp với nhu cầu thực sự của thị trường lao động để dễ dàng tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp.
Vậy đâu là cách thức hướng nghiệp đúng mà phụ huynh nên thực hiện khi bắt tay định hướng nghề nghiệp cho con? Tại Hội thảo Thử nghiệm ước mơ nghề nghiệp tổ chức tại trường Phổ thông liên cấp Olympia (Hà Nội) vào ngày 03/05/2017, GS.Ngô Bảo Châu chia sẻ: “Có hai cách để người lớn hướng nghiệp cho học sinh. Cách thứ nhất là để các em được trải nghiệm, cọ xát và có cái nhìn thực tế về nghề nghiệp. Cách thứ hai là cho trẻ tiếp xúc với những người tài năng, có lòng yêu nghề để truyền đam mê cho các em”. Thời điểm hướng nghiệp phù hợp theo GS.Châu là từ giữa những năm học cấp 3 và nên tiến hành song song với việc học, việc thi cử để học sinh hứng thú tìm hiểu nghề mình mong muốn theo đuổi.
Đồng quan điểm với GS. Châu, các chuyên gia tâm lý đều khẳng định nên bắt đầu định hướng nghề nghiệp cho con từ sớm và nên tìm kiếm sự tư vấn từ những cá nhân hay tổ chức hướng nghiệp uy tín chẳng hạn như các trung tâm tham vấn tâm lý, các đơn vị chuyên đào tạo về định hướng nghề nghiệp, Thành Đoàn hoặc các trường Đại học, Cao đẳng thường xuyên tổ chức những chương trình định hướng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên… Bằng kinh nghiệm và kiến thức của mình, các chuyên gia hướng nghiệp sẽ giúp các bạn trẻ phân tích và hiểu rõ về giá trị, đam mê, tính cách cũng như thế mạnh của bản thân mỗi người. Ngoài sự tham vấn từ các thành viên bên ngoài gia đình thì lời khuyên từ cha mẹ cũng giữ một vai trò quan trọng không kém trong hành trình lựa chọn nghề nghiệp phù hợp nhất với con trẻ. Tuy nhiên, cha mẹ chỉ nên đóng vai trò là người tư vấn và đồng hành, không áp đặt con cái làm theo ý mình bởi lẽ điều này sẽ cản trở sự phát triển tự nhiên cũng như việc hình thành ý thức tự chịu trách nhiệm của các bạn trẻ. Theo Chuyên gia Đào tạo Hướng nghiệp Melvin Chia, trong quá trình định hướng nghề nghiệp, trẻ cần nhận được sự khích lệ và hướng dẫn thường xuyên từ cha mẹ; nhưng lựa chọn cuối cùng phải xuất phát từ nhu cầu và mong muốn thực sự từ các bạn trẻ chứ không phải từ phía cha mẹ. Thay vì áp đặt cho con phải làm gì và cần theo đuổi ngành nghề nào, cha mẹ nên hiểu được khả năng học tập, thực hành và các thành quả con đạt được, từ đó kịp thời nhận ra và tập trung phát triển các thế mạnh, các tài năng bẩm sinh cũng như những đam mê và sở thích của con từ sớm – chuyên gia người Singapore nhấn mạnh thêm.
Hướng nghiệp là một quá trình lâu dài, cần sự chung sức và hợp tác của cả cha mẹ, thầy cô lẫn các em học sinh. Việc tìm ra điểm mạnh, yếu của từng cá nhân cũng như sự phù hợp với từng ngành nghề cụ thể không chỉ phụ thuộc vào kiến thức và khả năng học tập tại nhà trường mà còn được tích lũy thông qua các hoạt động ngoại khóa, các khóa học kỹ năng bổ trợ hoặc quá trình ươm mầm để biến những ước mơ thành hiện thực. Ngay từ cấp 3, các bạn học sinh nên tự tích luỹ kinh nghiệm làm việc thực tế thông qua những hoạt động xã hội, chương trình tham quan trải nghiệm do các trường Đại học/Cao đẳng tổ chức vào dịp cuối tuần hay ngày nghỉ để trải nghiệm thế giới nghề nghiệp muôn màu bên ngoài cánh cổng trường học. Chính những hoạt động này sẽ giúp các bạn hình dung được một phần nào đó môi trường làm việc thực tiễn, những khó khăn mà mình có thể gặp phải cũng như những điểm hấp dẫn mà nghề nghiệp sẽ mang lại khi bạn quyết tâm theo đuổi nghề đến cùng.
Tóm lại, các bậc phụ huynh cần lưu ý những điểm sau khi dự định hướng nghiệp cho con:
- Hãy tìm hiểu và nên hướng nghiệp cho con từ sớm, tốt nhất là giai đoạn giữa những năm học cấp 3 của con;
- Nên nhớ rằng định hướng nghề nghiệp là một quá trình cần nhiều thời gian, phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan, không nên nóng vội;
- Nên tìm hiểu thông tin hướng nghiệp từ những cá nhân/tổ chức uy tín, có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này để tránh lãng phí thời gian;
- Cha mẹ nên đồng hành cùng con để định hướng nghề nghiệp, phải tôn trọng sở thích và ước mơ của con, không nên áp đặt;
- Cha mẹ cần là người cố vấn đáng tin cậy, luôn nỗ lực ươm mầm những ước mơ phù hợp với năng lực và sở thích của con trẻ, để con tự tin theo đuổi con đường tương lại mà con đã chọn;
- Hướng nghiệp không chỉ phụ thuộc vào kiến thức tại trường học mà còn là những trải nghiệm thực tế bên ngoài cộng đồng.
